Gastartikel van een arts: het belang van een gezond gewicht

Gepubliceerd op 21 januari 2021 om 14:32

Wat houdt gewichtstoename in?

In de spreekkamer zien we allemaal verschillende mensen met allemaal verschillende klachten. Voor de klacht gewichtstoename bestaan er eigenlijk geen duidelijke criteria; het gaat om het probleem zoals de persoon dat zelf ervaart. Als voorbeeld ervaart een mager persoon die enkele kilo’s zwaarder wordt, dit meestal niet als klacht en is dit soms zelfs gewenst. Bij personen met (de neiging tot) overgewicht is gewichtstoename meestal ongewenst en zien we de klacht “gewichtstoename” dan ook vaker.

Overgewicht

Met overgewicht wordt in de spreektaal met name een overmaat aan vetweefsel bedoeld terwijl er ook andere oorzaken van overgewicht te bedenken zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan heel veel vocht vasthouden bij hartpatiënten of heel veel spiermassa bij bodybuilders. De mate van overgewicht wordt meestal uitgedrukt in de body mass index (BMI), een verhoudingsmaat tussen de lengte en het gewicht van een individu. Het BMI geeft niets anders aan dan of jouw gewicht bij je lengte past. Als dit niet het geval is spreken we van overgewicht (BMI>25).

De cijfers

Overgewicht komt overal ter wereld voor. Met name in verstedelijkte gebieden wordt de afgelopen tientallen jaren een duidelijke toename gezien. Nederland is hierin geen uitzondering. Was aan het begin van de jaren tachtig ongeveer een derde van de Nederlandse bevolking te zwaar (BMI >25), is dit percentage inmiddels opgelopen tot bijna de helft van de volwassen Nederlanders. Patiënten met ernstig overgewicht geven aan minder zelfvertrouwen te hebben en zich te schamen voor hun uiterlijk, wat regelmatig tot sociale isolatie en stemmingsstoornissen leidt. Behalve psychologische gevolgen van overgewicht is ook een groot aantal aandoeningen in meer of mindere mate met ernstig overgewicht geassocieerd. Gezamenlijk leidt dit tot een kortere levensverwachting van gemiddeld bijna zes jaar. Bij een aantal van de belangrijkste aan overgewicht gerateerde aandoeningen zal ik kort even stilstaan.

Aandoeningen als gevolg van overgewicht

Zoals bijna iedereen wel weet verhoogt overgewicht de kans op hart- en vaatziekten. Het risico wordt nog eens extra verhoogd door andere aan overgewicht gerelateerde risicofactoren zoals een hoge bloeddruk, een verstoorde vethuishouding en suikerziekte. Samen noemen we dit ook wel het metabool syndroom. Gewichtstoename is daarnaast een belangrijke risico- en in standhoudende factor bij maagzuurbranden. Overgewicht is naar schatting verantwoordelijk voor 5% van alle gevallen van kanker (3% bij mannen en 6% bij vrouwen).  Onderzoek uit Finland geeft aan dat arbeidsongeschiktheid en werkverzuim bij mannen voor 13% en bij vrouwen voor 32% is geassocieerd met overgewicht. Zowel bij mannen als bij vrouwen worden vruchtbaarheidsproblemen sterk geassocieerd met overgewicht; er komen eveneens vaker problemen tijdens de zwangerschap voor. Gewrichten bij mensen met overgewicht zijn vaker aangedaan. Met name slijtage van de gewrichten zien we vaak maar ook ziektebeelden als jicht zien we veel vaker bij mensen met overgewicht. Spataderen, galstenen, plasproblemen en kortademigheid of zelfs ademstops tijdens de slaap (slaapapneu) zien we eveneens zeer regelmatig.

 


Oorzaken van overgewicht

De één wordt sneller zwaarder dan de ander. Hoewel er heel veel onderzoek naar is gedaan is nog steeds niet helemaal opgehelderd wat hier de oorzaak van is. Zowel erfelijkheid en omgevingsinvloeden spelen hierin een belangrijke rol. Wat vast staat is dat er meerdere factoren in meer of mindere mate bijdragen. Daarnaast zijn tal van oorzaken te bedenken voor gewichtstoename. In de overgrote meerderheid worden bij de klacht gewichtstoename geen lichamelijke oorzakelijke afwijkingen gevonden. Aangenomen wordt dat in zeker 90% van de gevallen, gewichtstoename het gevolg is van een verstoorde balans tussen energie-inname en energieverbruik. Te veel eten per maaltijd, veel maaltijden, nachtelijk eten, eetbuien of een verkeerde samenstelling van het eten, al dan niet in combinatie met weinig lichaamsbeweging kunnen oorzaken zijn waardoor het gewicht toeneemt. Ook overmatig alcoholgebruik kan gewichtstoename geven. De meeste mensen hebben geen idee van de hoeveelheid calorieën die voedingsmiddelen bevatten. Eetgewoonten en daarbij behorende calorie-inname zijn vaak onderdeel van vaste patronen en regelmatig traditioneel of cultureel bepaald en daarom ook vaak moeilijk te veranderen.

Gewicht verliezen

Maar dat betekent zeker niet dat het onmogelijk is! Idealiter bestaat de basis uit een combinatie van meer bewegen, gezonder eten en omgaan met factoren die van invloed kunnen zijn op je leefstijl zoals stress of emoties. Hulp van bijvoorbeeld een voedingsdeskundige kan hierbij het zetje geven om de doelen te bereiken. Het is belangrijk om op een gezonde manier af te vallen en haalbare doelen voor ogen te hebben. Kleine veranderingen maken vaak al een enorm verschil!  

Auteur: Erwin Beelen, Arts

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.